Scholtenpad Rondwandeling Ratum Dagwandeling C

Afstand	21,4 km
Startpunt	Parkeerplaats van voetbalvereniging Vosseveld Sportpark ‘t Joosthuis Horstweg 1 7101PB Winterswijk
Wanneer gelopen	08-01-2023
Honden	Aangelijnd toegestaan
Toegankelijkheid	geen bijzonderheden
Horeca onderweg	Verenigingsgebouw Emma, ook voor evt. toiletbezoek. Rustpunt te Selle Te Paske Recreatie Camping Lutje Kössink
Bron	Trage Tochten

Mijn beoordeling:

 3/5

Samen met Yvonne, Ursula en Guus hebben we deze wandeling gemaakt. Hoewel het ongeveer 10 graden was en er geen regen werd verwacht, was het vrij bewolkt. Helaas werkte het weer niet helemaal mee, want halverwege begon het licht te regenen, later intenser. Dit duurde ongeveer een uur, waarin we een korte pauze hebben genomen en geschuild. Ondanks het weer was het geen bijzondere tocht, maar we hebben wel weer nieuwe delen van de omgeving in Winterswijk verkend.

Hieronder vindt u een gedetailleerd verslag van de route.

Scholtenboerderij Hilbelink

De Scholtenboerderij Hilbelink, gelegen aan de Horstweg 10 in Winterswijk Brinkheurne, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot 1531. De boerderij was destijds de woning van een hofhorige van het Stift Vreden. Als je over het erf van deze boerderij loopt, bevind je je tussen het woonhuis en de schuren. Opmerkelijk is dat er onder andere kerkuilen broeden op dit erf.

Een interessant aspect van deze boerderij zijn de geveltoptekens op zowel het hoofdgebouw als de bijgebouwen. Oorspronkelijk werden deze tekens aangebracht om boze geesten en onheil te verdrijven, een gebruik dat vroeger veel voorkwam. Tegenwoordig dienen deze tekens nog steeds als decoratieve elementen en herinneren ze aan oude tradities en gebruiken.

Steengroeve Winterswijk

De steengroeve in Winterswijk, bij de buurtschap Ratum, is een dagbouwmijn waar kalksteen wordt gewonnen sinds 1932. Het is nu onderdeel van Sibelco en de laatste operationele groeve van drie. De kalksteen wordt voornamelijk gebruikt in de wegenbouw en kunstmestindustrie. Het gesteente stamt uit het Triastijdperk en bevat fossielen zoals schelpen en sauriërsporen. De oudste groeve wordt beheerd als natuurgebied met unieke flora en fauna. Er waren vroeger open dagen waar je fossielen kon zoeken, maar deze zijn gestopt in 2016. Er is echter nog steeds het Steengroevetheater, waar een tijdelijk theater wordt opgezet in de diepe groeve met een indrukwekkend decor van hoge rotswanden, podium en tribunes.

Staring Poeltjes

In 1853 werden twee putten gegraven, bekend als de Staringputten, ter ere van een van de grondleggers van de Nederlandse geologie en de zoon van de dichter W.C.H. Staring. Het doel was om de gewonnen kalksteen te gebruiken als materiaal voor het verharden van wegen. Opmerkelijk is dat Staring destijds dacht dat de kalksteen uit een ander geologisch tijdperk stamde, namelijk het Vroeg-Krijt, wat later bleek onjuist te zijn. De kalksteen bleek eigenlijk afkomstig te zijn uit het Midden-Trias, wat pas zo’n 50 jaar na 1853 werd vastgesteld. Dit komt doordat de wetenschap van de geologie vóór 1900 nog in haar beginfase verkeerde en nog veel moest ontdekken.

De Staring putten In de 19e eeuw, tijdens het tijdperk van de opkomende geologie als wetenschap, ontdekte Staring dat er in de omgeving van Winterswijk oude geologische lagen dicht bij het oppervlak te vinden zouden moeten zijn.

Staring wordt vaak herinnerd vanwege zijn bijdragen aan de geologie en zijn werk in het bestuderen van de geologische geschiedenis van Nederland. Hij wordt ook geassocieerd met de ontdekking van kalksteenafzettingen in de regio Winterswijk. Het verhaal gaat dat Staring deze ontdekking deed terwijl hij aan het graven was in de ondergrond van de Staringpoeltjes.

Kalksteen is een sedimentair gesteente dat vaak voorkomt in de ondergrond en veel waardevolle geologische informatie kan bevatten. De ontdekking van kalksteen in de Staringpoeltjes was waarschijnlijk een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van de regionale geologie, omdat het bijdroeg aan een beter begrip van de geologische geschiedenis van dit deel van Nederland.

Tegenwoordig kunnen de Staringpoeltjes een interessante plek zijn voor natuurliefhebbers en geïnteresseerden in geologie om te bezoeken. Ze kunnen mogelijk ook dienen als herinnering aan het belangrijke werk van W.C.H. Staring in de vroege geologische verkenning van Nederland.

W.C.H. Staring

Winand Carel Hugo Staring (1808-1877) was een Nederlandse grondlegger van de geologie en bodemkunde. Hij begon als rechtenstudent in Leiden maar koos al snel voor zoölogie. Na zijn promotie in 1833 nam hij de administratie van Kasteel De Wildenborch op zich. Staring was griffier in Vorden en Lochem en speelde een grote rol in de ontwikkeling van landbouwkunde en wetenschappelijke landbouw. Hij was betrokken bij de oprichting van de Rijkslandbouwschool in Wageningen. Staring was ook politiek actief en lid van de Provinciale Staten van Gelderland. Hij trouwde met Catharina van Löben Sels en had zeven kinderen. Zijn naam leeft voort in diverse instituten en een monument in Losser, Overijssel.

Bron: Provincie Gelderland

Willink Weust

Willinks Weust, een betoverend natuurgebied ten oosten van Winterswijk, Nederland, is een waar juweel en maakt deel uit van de Natura 2000-gebieden in ons land. Het beslaat een oppervlakte van 51,7 hectare.

De naam “weust” in de naam van dit gebied weerspiegelt de ruige, woeste gronden die hier vroeger te vinden waren. Deze wilde landschappen hebben zich in de loop der tijd getransformeerd tot diverse schilderachtige omgevingen, waaronder prachtige heidevelden en blauwgraslanden. Het hele gebied wordt omringd door weelderige loofbossen, en aan de noordkant kun je zelfs de beroemde steengroeve van Winterswijk bewonderen.

De ondiepe kalksteen die hier te vinden is, vormt de basis voor de rijke flora van dit gebied. Of je nu wandelt door de weelderige bossen of de uitgestrekte heidevelden verkent, je zult planten en bloemen tegenkomen die op maar weinig andere plaatsen in Nederland groeien. Maar Willinks Weust is niet alleen een schatkamer voor plantenliefhebbers; het herbergt ook enkele bijzondere diersoorten, waaronder de majestueuze kamsalamander, de eigenzinnige rugstreeppad en de fascinerende levendbarende hagedis. Deze plek is een paradijs voor natuurliefhebbers en biedt een unieke kans om te genieten van de wonderschone biodiversiteit die Nederland te bieden heeft.

Het natuurgebied Willinks Weust kent een diversiteit aan kenmerken en maatregelen om de natuur te beschermen:

Verscheidenheid aan Grondsoorten:
Binnen het gebied treffen we voedselarme gronden aan, ideaal voor de groei van specifieke planten en ecosystemen.
Lush Vochtige Weiden:
Deze vochtige graslanden vormen een belangrijk onderdeel van het landschap, waarin diverse plant- en diersoorten gedijen.
Jeneverbesstruiken:
De aanwezigheid van jeneverbesstruiken voegt een uniek karakter toe aan de omgeving en draagt bij aan biodiversiteit.
Afgelegen Eiken-Haagbeukenbossen:
Deze bossen, met een mix van eiken- en haagbeukenbomen, geven het gebied een sfeervol en afgelegen gevoel.
Langs de Beek Gelegen Bossen:
De bossen langs de beek bieden een belangrijke habitat voor watergerelateerde flora en fauna.
Behoud van de Kamsalamander:
Inspanningen worden gedaan om de kamsalamander te behouden, een bijzondere amfibie die in het gebied voorkomt.

Daarnaast zijn er al enkele succesvolle maatregelen uitgevoerd als onderdeel van het beheersplan van 2016:

Sloten Gedempt voor Verbetering van het Waterregime:
Door het dempen van sloten is het gebied natter geworden, wat gunstig is voor de biodiversiteit.
Transformatie van Naaldbos en Landbouwgrond naar Heide:
Naaldbossen en landbouwgronden zijn omgevormd tot heide, waardoor het natuurgebied zijn natuurlijke kenmerken heeft kunnen herstellen.

Tot slot wordt er actief gewerkt aan het voorkomen van invasieve exoten zoals de Canadese Guldenroede. Dit draagt bij aan het behoud van inheemse plantensoorten en de gezondheid van het ecosysteem. Bovendien helpt begrazing door schapen om te voorkomen dat de graslanden dichtgroeien, wat essentieel is voor het behoud van de unieke eigenschappen van Willinks Weust.

Uitgelicht

Willinks Weust op OpenStreetMap

Willinkbeek

Langs de Willinkbeek, die deels natuurlijk en deels kunstmatig is gevormd, wandelden we door een betoverend loofbos in het Winterswijkse landschap. Deze beek stroomt vanuit Duitsland en heeft een uniek meanderend karakter met oude afzettingen van 50 tot 200 miljoen jaar oud, zeldzaam in Nederland. Het bos langs de oevers biedt een gevarieerde flora, variërend van zwarte elzen tot majestueuze eiken en beuken.

De beek heeft een gevarieerd ecosysteem vanwege zijn geologische diversiteit, en de planten variëren afhankelijk van de locatie. Het heelkruid is een kenmerkende plant voor de Willinkbeek. Misschien heb je zelfs het geluk om een ijsvogel te spotten terwijl deze voorbij schiet. Het gebied heeft nog wel uitdagingen met betrekking tot waterkwaliteit en ecologie, maar het blijft een bijzondere plek om te verkennen in het prachtige Winterswijkse landschap.

Loop van de Willinkbeek en Ratumse beek

Dekzandruggen

Dekzandruggen, die opvallend in het landschap tussen Ratum en de Willinkbeek liggen, zijn aardvormige verhogingen van zand die evenwijdig aan elkaar lopen en een hoogte tot wel 3 meter bereiken. Deze ruggen worden al sinds de middeleeuwen gebruikt als landbouwgrond, hoewel de oorspronkelijke dekzanden van nature niet erg vruchtbaar zijn. Wat boeren echter al in de 11e tot 13e eeuw ontdekten, was een slim systeem om deze gronden te verbeteren.

Ze brachten dierlijke mest naar de kale zandgrond en creëerden zogenaamde potstallen. ‘s Nachts lieten ze hun schapen op de heideplaggen in de stal staan, waar de mest zich ophoopte. Als de stal te nat werd, voegden ze nieuwe heideplaggen toe. Dit proces werd herhaald totdat de mestlaag rijp was. Vervolgens verspreidden ze deze rijpe mest over de akkers. Door eeuwenlange bemesting zijn sommige dekzandruggen nog hoger geworden, en dit historische landbouwsysteem is nog steeds zichtbaar bij de Rotweg.

In de hoogtekaart in de linkerkantlijn kun u de dekzandruggen in het gebied goed zijn.
De zwarte lijn is de track van de gelopen route

Steen van Ratum

De Julianasteen, gelegen in het hart van Ratum, Nederland, is een opmerkelijke zwerfsteen met een boeiende geschiedenis. Deze granietporfier, ongeveer 2 meter hoog en 1,80 meter breed, draagt de initialen “J” ter herinnering aan de kroning van koningin Juliana op 6 september 1948. Op de sokkel van de steen vind je ook een herdenkingsplaquette uit de Tweede Wereldoorlog, wat de historische waarde ervan benadrukt.

Wat deze steen extra bijzonder maakt, zijn de flinke veldspaten die erin te vinden zijn. Veldspaat is een mineraal dat tot de groep van gesteentevormende mineralen behoort en ongeveer 60% van de aardkorst uitmaakt. Het woord “veldspaat” is afgeleid van het Duitse “Feldspat,” wat “gesteente dat gemakkelijk in schilfers gekliefd kan worden” betekent. Dit mineraal heeft een belangrijke rol gespeeld in de vorming van de Julianasteen.

De Julianasteen zelf is een zwerfsteen uit Scandinavië, gemaakt van roodachtige, grofkorrelige graniet. Aan de achterkant van de steen zijn grote kaliveldspaten en licht violet uitziende kwartsen te zien. Deze zwerfsteen, met een volume van ongeveer 3,6 kubieke meter en een geschat gewicht van bijna 10.000 kg, maakt nu deel uit van een monument dat de kroning van koningin Juliana herdenkt.

De Julianasteen is een tastbare herinnering aan een belangrijk historisch moment en een stille getuige van de ijstijd, toen reusachtige ijsmassa’s gesteentemateriaal meevoerden en achterlieten in ons landschap.

Ratumse Beek

De Ratumse Beek, een schilderachtige waterloop die ontspringt in Duitsland, dicht bij de Nederlandse grens, vormt een natuurlijke grens tussen twee landen en heeft een boeiende geschiedenis.

Eeuwen geleden werd een deel van de Ratumse Beek kunstmatig gegraven om de afvoer van water uit de vochtige gebieden rond de buurtschappen Ratum en Henxel te verbeteren. Deze beek mondt uiteindelijk uit in de Groenlose Slinge. In de 20e eeuw onderging de beek echter enkele kanalisatieprojecten om water sneller af te voeren, wat gunstig was voor de landbouw, maar nadelig voor de natuur. Dit leidde tot het uitdrogen van vochtige beekdalen en het verdwijnen van zeldzame planten. In samenwerking met het waterschap is de oorspronkelijke loop van de beek op verschillende plaatsen hersteld, wat heeft geleid tot een heropleving van de natuurlijke omgeving.

De Ratumse Beek verbindt het Dottinkrade-bos met het nabijgelegen natuurgebied Bönnink. Dankzij samenwerking met het waterschap is de oorspronkelijke loop van de Ratumse Beek hersteld. Deze waterloop was ooit rechtgetrokken om de afvoer te versnellen, ten gunste van de landbouw. Dit leidde echter tot uitdroging van het beekdal en het verdwijnen van bijzondere planten. Gelukkig is de beek nu hersteld en stroomt rustig door het natuurgebied, wat heeft geleid tot een natter beekdal en het terugkeren van inheemse plantensoorten zoals klein heksenkruid, slanke sleutelbloem en ruig klokje.

De Ratumse Beek komt Nederland binnen bij grenspaal 786 als de Vitiverter Bach. In Winterswijk komt de beek, na een aanzienlijk hoogteverschil van ongeveer 15 meter, samen met de ‘stadsbeek’ van Winterswijk en mondt uit in de Groenlose Slinge.

De Ratumse Beek is de thuisbasis van de zeldzame beekprik, een vis die wordt bedreigd door de droogte. Ecoloog Matthijs de Vos heeft onderzoek gedaan naar deze Europese beschermde vis en zocht naar larven om de populatie te evalueren. Gewapend met plastic bakken, tonnen en schepnetten, waadde hij met collega-ecoloog Mick Vos door de herstelde beek. Na enige tijd en inspanning werden enkele larven van de beekprik gevonden, wat hoop geeft voor het behoud van deze bijzondere vis in de Ratumse Beek.